Kan jouw hond niet goed alleen thuis zijn of denk je dat hij misschien wel verlatingsangst heeft? Als je online informatie hierover zoekt dan vind je allerlei uiteenlopende adviezen. De een zegt dat je je hond altijd moet negeren en de ander zegt dat je je hond niet moet laten merken dat je weggaat, of dat je je hond heel moe moet maken zodat hij gaat slapen. Misschien moet je er gewoon een tweede hond bijnemen, toch? Weer iemand anders zegt dat je je hond gewoon moet afleiden met een kluif of dat je de radio aan moet zetten. Veel van deze tips helpen helemaal niet bij honden met verlatingsangst en kunnen het zelfs verergeren.
Rondom verlatingsangst hebben veel mensen vragen, zoals: hoe leer je een hond verlatingsangst af? Hoe leer je een hond alleen thuis te blijven? Wat moet je doen als je hond jankt als je weggaat? Kan een hond ook verlatingsangst krijgen op latere leeftijd? Wat is het beste trainingsschema als een hond verlatingsangst heeft? Kan verlatingsangst ook echt over gaan, ook bij extreme verlatingsangst? En wat moet je doen als jouw hond alleen ‘s nachts verlatingsangst heeft?
Er zijn helaas veel slechte tips in omloop, zoals je hond negeren als je thuiskomt. Als hij blij is, zou je je hond geen aandacht mogen geven want dan zou hij het minder erg vinden als je weggaat. Dit is géén goede basis om verlatingsangst aan te pakken. Daar lees je verderop meer over.
Dit blog is geschreven in samenwerking met verlatingsangst expert Miranda van der Meer-Spaans van Pipilou Helpt. In dit blog willen wij jou correcte informatie geven over verlatingsangst zodat jij jouw hond op de juiste manier hierbij kunt helpen. Zodat jij de eerste stappen kunt zetten om ervoor te zorgen dat jouw hond geen angst meer ervaart als jij weg bent.
Het is een lang blog, met héél veel informatie. Neem er je tijd voor zodat je hier veel tips uit kunt halen, dat is het absoluut waard.
Ben je opzoek naar tips om verlatingsangst bij een puppy te voorkomen? Lees hier ons uitgebreide blog bomvol tips over veiligheid en nabijheid: je puppy laten janken en blaffen?
Inhoudsopgave
- Verlatingsangst is vervelend voor mens én hond
- Verlatingsangst kan onopgemerkt blijven
- Het gebruik van een camera in huis
- Blaft een hond met verlatingsangst altijd?
- Hoe herken je stress als de hond toch gaat liggen?
- Wat is verlatingsangst precies?
- Stresssignalen bij verlatingsangst
- Tips wat je kan doen als jouw hond verlatingsangst heeft
- Tips wat je niet moet doen bij verlatingsangst
- Een individueel trainingsplan op maat
-
Minder Angst & Stress middel (Vuurwerkmix) hond – 10ml
€24.95 – €44.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Kruiden voor Honden (Angst & Stress, Teken & Wormen, Darmen etc.)
€15.95 – €19.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Kalmerende & Rustgevende Snoepjes voor Honden
€4.95 – €69.50 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
SPARROW Pet CannaRelax & CannaMove Forte
€5.95 – €23.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina
Hoe leer je een hond verlatingsangst af?
Veel mensen zijn opzoek naar een makkelijke methode of oplossing om verlatingsangst af te leren. Ze weten niet wat je kunt doen tegen een hond met verlatingsangst en willen eigenlijk zien dat dit in hele korte tijd is opgelost. Besef heel goed dat verlatingsangst geen gedrag is dat je kunt afleren. Een hond vertoont dit gedrag namelijk niet expres; verlatingsangst is een uiting van emoties die een hond ervaart als jij er niet bent. Een emotie kan je niet belonen en ook niet afleren. Je kunt er wel voor zorgen dat de hond de emotie angst of onzekerheid minder ervaart en steeds beter in zijn vel zit als jij weg bent. Dat is ook de basis van verlatingsangsttraining.
Verlatingsangst leer je niet af door de hele dag je jas, schoenen, sleutels of andere voorspellende voorwerpen op te pakken en neer te leggen of aan te doen. Hierdoor zal de hond de hele dag door denken dat je weggaat, stress ervaren en geen rust krijgen. Een hond is niet bang voor deze voorspellers, maar voor wat er daarna komt: dat je weg bent. Je zorgt dat je deze voorwerpen al aan hebt en bij je hebt voordat je start trainen, en dan begin je met seconden en alleen als de hond hier klaar voor is. Een hond in paniek leert niets.
Ga nooit weg als je hond slaapt. Dan ziet hij je niet weggaan en kan hij flink in paniek raken als hij wakker wordt en jij bent er niet bent.
Gebruik nooit voer of kluifjes als afleiding. Als het op is en jij bent weg, kan een hond in paniek raken omdat jij opeens weg bent en de hond dit niet door heeft.
Verlatingsangst leer je niet af door de hond geen aandacht meer te geven. Er wordt gezegd dat je een hond die verlatingsangst heeft minder aandacht moet geven en moeten negeren. Negeren wanneer je binnenkomt en negeren als hij aandacht vraagt. De gedachtegang hierachter is dat hij dan minder afhankelijk wordt en minder aan jou gehecht raakt. Dit advies is helaas erg schadelijk omdat het de band tussen jou en je hond schaadt. Waarom zou een hond niet blij mogen zijn als jij terug komt? Een hond kijkt hiernaar uit en je hond aandacht geven veroorzaakt geen verlatingsangst. Negeren zorgt er echt niet voor dat een hond beter in zijn vel gaat zitten. Helaas is het een hardnekkig fabeltje.
Zolang een hond geen basisveiligheid ervaart zal hij altijd bevestiging zoeken en aandacht nodig hebben. Hij heeft het juist nodig om bij jou te kunnen zijn, zich veilig te kunnen hechten en aandacht te krijgen. Pas als die basisbehoefte vervuld is, is hij pas klaar om zelfstandiger te worden. Pas als die basisveiligheid er is kan je stapsgewijs gaan trainen. En ook bij de verlatingsangsttraining is VERTROUWEN alles: hiermee valt of staat het succes.
Wist je dat de darmen een grote invloed kunnen hebben op gedrag? Wanneer de darmen minder goede bacteriën hebben die belangrijke neurotransmitters zoals serotonine aanmaken, dan kan een hond zich sneller angstiger voelen. Lees hier meer hoe probiotica een positieve invloed op gedrag kan hebben. Dit is géén quick-fix voor verlatingsangst (daar is verlatingsangst te complex voor), maar absoluut een goed supplement ter ondersteuning tijdens de verlatingsangsttraining.
Gaat verlatingsangst hond over?
Op de vraag of verlatingsangst bij een hond over gaat, daar is geen eenvoudig antwoord op. Verlatingsangst gaat nooit uit zichzelf over en ook niet zonder training. Er bestaat geen quick-fix voor; een blafband of stroomband zal er bijvoorbeeld nooit voor zorgen dat verlatingsangst opgelost wordt. Laat een hond het nooit uitblaffen of uitjanken in de hoop dat hij er op die manier van leert. Verlatingsangst gaat niet over door pas naar de hond toe te gaan op het moment dat hij stil is, want in de tussentijd heeft hij weer een negatieve ervaring waarbij hij stress ervaart als hij alleen is.
In héél veel gevallen gaat verlatingsangst echt over, maar niet uit zichzelf. Hier is echt inzet voor nodig en het kost heel veel tijd. Je zult zien dat als je dit onder begeleiding doet je in korte tijd toch al heel wat stapjes kunt zetten. Je zult veel leren over de emoties bij je hond en stresssignalen en wat jij kunt doen zodat jouw hond zich weer fijn voelt. Bij veel honden gaat verlatingsangst over als ze stapsgewijs meer zelfvertrouwen krijgen en veiligheid ervaren.
Sommige honden hebben extreme verlatingsangst, dit vergt vaak echt veel van een eigenaar. Ik ken mensen met een hond die echt alles geprobeerd hebben, waaronder intensieve trajecten, maar waarbij het helaas niet gelukt is om de verlatingsangst te overwinnen. Nu is dit wel echt uitzonderlijk. In veel gevallen kunnen honden goed geholpen worden, waarbij bereikt wordt dat de eigenaar voor kortere of langere tijd weg kan en de hond ontspannen thuis blijft.
Er kunnen meerdere oorzaken achter verlatingsangst zitten. Ik raad niet aan om zelf van alles te gaan proberen als je er niet zelf ervaring mee hebt of je je erin gespecialiseerd hebt. Bij honden met zowel milde symptomen van verlatingsangst, als honden met extreme verlatingsangst, kan een therapietraject zorgen voor de oplossing.
Hoe leer je een hond alleen thuis te blijven?
Wat moet je doen als je hond jankt als je weggaat? Een hond leer je alleen thuis te blijven voor dit te oefenen in zulke kleine stappen dat de hond geen angst of andere negatieve emotie ervaart als jij weg bent. Dit doe je door te kijken naar de individuele hond en daarvoor een trainingsplan te hebben die gemaakt is voor jouw hond alleen. Hierbij kijk je naar alle stresssignalen die de hond laat zien en probeer je de triggers om te buigen naar iets positiefs.
Belangrijk is om niet zelf maar wat te gaan aanklooien als je geen idee hebt wat je nu eigenlijk aan het doen bent, maar om hier echt hulp voor in te schakelen. Dit kan al heel laagdrempelig. Uiteindelijk is het het belangrijkste dat jouw hond zich weer goed in zijn vel zit én jij regelmatig weer de deur uit kunt om bijvoorbeeld boodschappen te doen.
Een hond moet leren ervaren dat alleen zijn niet stressvol is. Dit zal je nooit voor elkaar krijgen als je over de grenzen van een hond heen gaat, bijvoorbeeld door hem maar te laten blaffen/janken of hem angst te laten ervaren, omdat je denkt dat hij het toch echt moet leren op die manier. Dit doe je door onder de threshold te blijven en tegelijkertijd in hele kleine stapjes te oefenen. Bij extreme verlatingsangst kan dit een heel intensief traject zijn waarbij de kans op slagen groter is als je hulp hebt van een ervaren verlatingsangstexpert.
Wil je weten hoe je dit aanpakt bij een puppy? Lees dan ons blog: De behoefte van veiligheid & nabijheid bij honden.
Verlatingsangst is vervelend voor mens én hond
Verlatingsangst is niet alleen voor de mens vervelend; je kunt namelijk last hebben van klagende buren door het (vele) blaffen, in een plas van urine staan als je binnenkomt of gesloopte spullen aantreffen. Maar voor de hond is het nóg vervelender, hij ervaart veel stress en paniek in de afwezigheid van zijn baasje(s).
Pas op het moment dat mensen negatieve gevolgen ervaren van verlatingsangst willen ze er iets aan doen. Vaak niet met het idee dat ze de hond hiermee helpen (ze beseffen vaak niet dat de hond er echt last van heeft), maar met het idee dat zij dan geen klachten van buren krijgen, hun meubels heel blijven of dat ze geen urine hoeven op te ruimen als ze weg zijn geweest.
Het is belangrijk om je te beseffen dat een hond dit niet expres doet, hij voelt zich verschrikkelijk als je weg bent en weet zich geen raad met de situatie. Hoe zou het zijn als je kunt werken aan deze gemoedstoestand? Zodat jouw hond zich rustig en relaxt voelt als jij weg bent? Hierbij komt géén straf of onderdrukking van pas. Als jij jouw hond moet corrigeren zal hij zich niet daadwerkelijk ontspannen voelen. Adviezen zoals een blafband zal je bij ons dan ook absoluut niet vinden, want dit is alleen maar symptoombestrijding.
Hond heeft verlatingsangst maar je merkt niets?
Er zijn veel honden die niet goed alleen kunnen zijn en verlatingsangst hebben, maar waarvan hun eigenaar dit nooit opmerkt. Vaak valt het pas op wanneer buren gaan klagen over geluidsoverlast en wordt het probleem dan pas opgemerkt.
Maar wist je dat honden met verlatingsangst niet hoeven te blaffen, janken of piepen als ze alleen zijn? Er zijn honden die dit heel stilletjes ondergaan maar wel stress ervaren als ze alleen zijn. Er zijn ook honden die gaan slopen of plassen uit angst of stress van het alleen zijn. En deze honden worden vaak bestempeld als ongehoorzaam, slopers of mensen zeggen dat honden dit doen om ‘wraak’ te nemen omdat hun baasje weg is.
Bij verlatingsangst gaan er nog veel fabeltjes rond, waar honden helaas de dupe van zijn. Afgelopen jaren is er heel veel onderzoek gedaan en zijn er verbeterde methodes ontwikkeld, waar honden met verlatingsangst heel goed mee worden geholpen.
Voor honden is het heel natuurlijk om samen te zijn in de groep waarmee ze hun leven delen. Honden zijn van nature sociale wezens en zijn het liefst niet alleen. Alleen zijn betekent dat je gevaar kunt lopen. Omdat het niet natuurlijk is om alleen achter gelaten te worden, zal het aangeleerd moeten worden als je wil dat jouw hond zich comfortabel voelt.
-
Hondenboek – Je hond (en puppy) liefdevol opvoeden en begeleiden
€14.95 In winkelmand -
Hondenboek – Help mijn hond trekt! – Turid Rugaas
€19.95 In winkelmand -
Hondenboek – Kalmerende Signalen van Turid Rugaas
€24.95 In winkelmand -
Hondenboek – Je hond beter begrijpen – Nadieh Cuijten
€19.95 In winkelmand
Het gebruik van een camera in huis
Of jouw hond nu verlatingsangst heeft of niet, het gebruik van een camera kan heel fijn zijn om jouw hond(en) in de gaten te houden als je van huis weg bent. Op die manier kan je ook constateren of jouw hond echt ontspannen is als jij weg bent, of toch nog stress ervaart.
Een van de meest gemaakte opmerkingen door baasjes over hun honden is dat hun hond prima alleen thuis kan zijn. “We krijgen nooit klachten van de buren hoor” of: “hij ligt vast gewoon lekker te slapen”. Op de vraag of ze dat ook op de camera zien is dan heel vaak het antwoord: “uh, nee, hoezo, moet dat dan?”
Het gebruik van een camera is een hele goede manier om te weten of je hond ontspannen is en ook echt slaapt als jij van huis bent. Als je zeker wilt weten dat je hond er echt oké mee is als je van huis bent, dan kun je een camera gebruiken om dat zelf te zien en te horen. Voor een paar tientjes heb je al een goede camera in huis. Het beeld is dan te zien op je telefoon zodat je dit altijd kunt checken.
Blaft een hond met verlatingsangst altijd?
Niet alle honden die niet (goed) geleerd hebben alleen thuis te zijn en het daardoor moeilijk hebben (of honden die een vorm van verlatingsangst hebben) blaffen de hele buurt bij elkaar. Heel zachtjes piepen of huilen zijn zelfs voor buren met perfecte gehoor niet hoorbaar. Zo merken de buren ook een rusteloze hond niet op. Een hond die hijgt of kwijlt van spanning maakt ook geen geluid.
Als de buren de hond eenmaal door de muren heen horen of een rennende hond door de huiskamer zien via een raam dan is er echt serieus iets aan de hand! Als door de camera te zien is dat de hond direct ontspannen gaat liggen en in slaap valt dan is de kans klein dat er sprake is van stress en spanning. Als op de camera een rusteloze hond te zien is of een hond die na een periode rusteloosheid uiteindelijk maar gaat liggen (vaak in buikligging strak kijkend naar de deur) dan heeft de hond echt last van stress.
Hoe herken je stress als de hond toch gaat liggen?
“Hij ligt toch gewoon… Stress, hoezo dan? Hij gaat uiteindelijk toch gewoon liggen, dan is het toch wel goed?” Vaak is er sprake van ogenschijnlijke rust. De hond lijkt rustig maar is dit van binnen niet. Het is goed om te weten dat het gaan liggen niet altijd een vorm van ontspanning is. De hond voelt zich niet ontspannen vanbinnen, maar het gaan liggen is een manier om met deze situatie om te gaan. Hij heeft geleerd dat er niets zal veranderen aan de situatie, hij is in feite hulpeloos. Hij geeft het op en ondergaat de situatie terwijl hij zich hier helemaal niet goed bij voelt.
Je kunt heel veel zien aan de manier van liggen. Ligt de hond op zijn buik en ziet het eruit of hij klaar is om in actie te komen en dat hij elk moment kan opstaan, dan is dit geen ontspannen houding. Als de hond in een zijligging gaat liggen, liefst met de poten lang uitgestrekt, dan ligt de hond in een ontspannen houding. Een hond op de rug is ook lekker ontspannen. Een opgerolde hond kan nog licht gespannen zijn, maar er is zeker geen sprake van een hoge mate van spanning.
Wat is verlatingsangst precies?
Verlatingsangst betekent vrij vertaald: een scheidingsangst
In Nederland is de term “verlatingsangst” een veelgebruikte term. Maar de term “separation anxiety” uit het Engels dekt de lading eigenlijk net iets beter. Vrij vertaald is het scheidingsangst; een vorm van angst die ontstaat wanneer de hond gescheiden is/wordt van “zijn” mens. De hond is een sociaal wezen en hecht zich sterk aan zijn huisgenoten, daar om vinden veel honden het niet fijn om alleen te zijn. De term verlatingsangst is eigenlijk een verzamelnaam.
Bij de term ‘verlatingsangst’ beschouwen we gedragingen die de hond laat zien of horen als hij alleen thuis is, zonder jou. Of gedragingen die in het dagelijks leven gewoon zijn voor de hond, maar die hij met een (veel) grotere intensiteit laat zien bij het alleen thuis zijn.
Het is trouwens niet alleen angst wat de hond kan voelen als jij het huis verlaat, maar onder andere kan ook verdriet een emotie zijn die jouw hond kan ervaren.
-
Yakstaven (hypoallergeen) – Traditioneel & Origineel uit de Himalaya
€4.50 – €29.50 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Harde Kauwbotten 100% Eland (A-kwaliteit & Hypoallergeen)
€3.95 – €24.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Aanbieding!
Fallow Antler damhertengewei – Natuurlijke hondenkluif
€9.95 – €19.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Aanbieding!
Hertengewei kluif voor honden – Doormidden gezaagd
€4.95 – €18.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina
Welke stressignalen kan een hond met verlatingsangst laten zien?
Hoe merk je verlatingsangst bij een hond en wat zijn symptomen? Misschien twijfel je wel of jouw hond wel echt verlatingsangst heeft. Als je hond alleen bepaald gedrag laat zien als jij van huis bent of zijn ‘normale’ gedrag in een veel hogere intensiteit laat zien, dan is de kans heel erg groot dat jouw hond verlatingsangst heeft.
De volgende symptomen zou je bijvoorbeeld kunnen zien of horen bij een hond met verlatingsangst:
- Hijgen;
- IJsberen en geen rust kunnen vinden;
- Kwijlen;
- Niet drinken of eten;
- Vaak van plaats wisselen in huis;
- Krabben (meestal aan de deur waardoor jij vertrokken bent);
- Onzindelijkheid;
- Slopen;
- Zoeken naar jou in huis;
- Continue focus houden op deur of raam;
- Janken, kreunen, piepen of blaffen;
- Langdurig bij de deur staan of zitten en daarbij signalen van spanning laten zien;
- In een gespannen (alerte) houding liggen, zitten of staan.
Deze symptomen zijn in willekeurige volgorde benoemd, elke hond is uniek in deze uitingen. De symptomen hoeven niet altijd (zeer) intens te zijn terwijl een hond wel kan lijden aan heftige verlatingsangst. Want wat de hond laat zien of horen is afhankelijk van diverse factoren als het karakter, het verleden en zo meer.
Tips wat je kan doen als jouw hond verlatingsangst heeft
Heeft jouw hond het moeilijk alleen thuis en wil je je hond nu al gaan helpen ontspannen alleen thuis te leren zijn?
Hier zijn eerste tips voor jou:
- Laat je hond niet meer alleen thuis (ook niet voor een kort moment, wees creatief in oplossingen voor boodschappen, pakketjes en sportmomenten).
- Ga op zoek naar goede oppas of opvang voor je hond (op locatie of bij jou thuis door bekenden/familie of door een professional).
- Schaf een camera aan of gebruik een (oude) telefoon/tablet als camera.
- Neem beelden van de camera op om later terug te kijken.
- Start op korte termijn met een training op basis van desensitisatie.
Wat is desensitisatie? Het is goed voor te stellen dat je denkt: “huh, desensitisatie, wat is dat dan?” In het kort betekent desensitisatie het (veel) minder tot niet meer gevoelig maken voor bepaalde prikkels. In het geval van verlatingsangst en het moeilijk alleen kunnen zijn is de prikkel jouw vertrek en afwezigheid. Je gaat dan in een desensitisatie training in kleine stapjes aan de slag om je hond het niet meer als stressvol te laten ervaren dat jij vertrekt en van huis bent.
Tips wat je niet moet doen bij verlatingsangst
Er worden veel tips gegeven door mensen die eigenlijk geen ervaring hebben met verlatingsangst (of honden in het algemeen), mensen die verouderde kennis hebben of mensen die het van de vriend van de buurman zijn achterneef hebben gehoord. Hieronder vind je tips wat je het beste niet kunt doen als jouw hond verlatingsangst heeft:
- Wacht niet tot de hond weer stil is met het naar binnen gaan tijdens je training. Je hond laten blaffen of piepen en wachten tot hij weer stil is voor het terug naar binnengaan heeft geen zin, de hond staat stijf van stresshormonen als bijvoorbeeld adrenaline. Hij is niet in staat te leren als hij zich zo voelt. Zijn brein staat in de overlevingsmodus, dus ga gelijk terug als hij het moeilijk krijgt.
- Boos worden of je hond straffen, dit zal je hond niet leren ontspannen alleen thuis te zijn. Het leert je hond alleen dat jij onbetrouwbaar bent, hij heeft geen idee waarom jij je ineens zo anders gedraagt als je weggaat of thuiskomt.
- Laat je hond niet in de stress raken tijdens je training, stress helpt je hond niet aan een ontspannen gevoel tijdens de opbouw.
- Gebruik geen voer of dierlijk kauwmateriaal tijdens of vlak voor de training, dit zorgt voor afleiding, maar de hond kan nog meer in paniek raken als het voer/kauwmateriaal op is.
- Gebruik geen algemeen traingingsschema of plan waarin je je hond steeds wat langer alleen laat. Dit sluit niet aan op (het tempo van) jouw hond en daarom is de kans zeer groot dat je geen stevige basis opbouwt en daardoor dus ook geen blijvend resultaat kunt verwachten. Zonde van je geld en energie.
- Schaf geen tweede hond aan in de hoop dat dit de verlatingsangst oplost. De kans is namelijk groot dat deze tweede hond óók verlatingsangst krijgt en dan zit je met een groter probleem.
-
Yakstaven (hypoallergeen) – Traditioneel & Origineel uit de Himalaya
€4.50 – €29.50 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Minder Angst & Stress middel (Vuurwerkmix) hond – 10ml
€24.95 – €44.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Aanbieding!
STOP! Animal bodyguard – 100% Natuurlijke Tekendruppels & Vlooiendruppels
Oorspronkelijke prijs was: €26.95.€25.95Huidige prijs is: €25.95. In winkelmand -
Tekenband Hond ‘No Ticks EM-X™’ (Verstelbare Kralenbanden)
€24.95 – €28.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina
Moet je een hond met verlatingsangst negeren?
“Geef je hond maar geen aandacht, zeker niet als ie blij is, want dan vindt ie het minder erg dat je weggaat” – Klopt dit wel?!
Er wordt gezegd dat het beter is je hond te negeren rondom het vertrek en de thuiskomst, dan zou ie het minder erg vinden dat je weggaat. Dit is niet alleen onzin maar ook schadelijk voor de vertrouwensband met je hond.
Stel je voor: je hond is heel blij dat je terugkomt en verwacht een vorm van aandacht en contact en krijgt dat niet. Dat geeft niet alleen teleurstelling, maar ook een dopaminedrop (het kelderen van het ‘gelukshormoon’). Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat deze dopaminedrop gelijk staat aan een gevoel van angst. Als je dit weet dan snap je dat het voor niemand een goed idee is om je hond te negeren bij thuiskomst. Want jullie band wordt aangetast door de teleurstelling en het ellendige gevoel die hond ervaart.
Tussen hoge opwinding, blijheid en rust zit verschil en dit verschil is nuttig om je te realiseren met betrekking tot je voorbereidingen. Bij het vertrekken is het verstandig om in een rustige gemoedstoestand te vertrekken. Dus niet heel wild met de hond gaan spelen en dan direct je schoenen aandoen, je jas en sleutels pakken en vertrekken. Dat is voor de hond extra moeilijk, want hij is dan nog helemaal in zijn blije gemoedstoestand.
Een poosje voor je vertrek even rustig gaan zitten helpt je hond ook tot rust te komen en vanuit die situatie is het makkelijker voor je hond. Je kunt rustig aan het contact wat afschalen door op het moment dat je gaat zitten en rust neemt over te stappen op non-verbale communicatie. Voor je hond is dit heel duidelijke en begrijpelijke taal, want dit gebruiken honden onderling ook. Je negeert de hond dus niet, maar communiceert op een andere, kalme en rustige manier.
Voor een hond met verlatingsangst gaat het vertrek vanuit een kalme gemoedstoestand het probleem niet verhelpen. Als je wil oefenen met het alleen zijn, dan is het wel een goed uitgangspunt. Merk je dat je hond ondanks je voorbereidingen en een kalme gemoedstoestand toch omslaat nar stress en/of paniek, dan is het beste advies: ga met een gespecialiseerde deskundige aan de slag.
Een individueel trainingsplan op maat
Welk trainingsschema verlatingsangst hond?
Honden die het moeilijk hebben omdat ze niet geleerd hebben om alleen thuis te zijn en honden met verlatingsangst kan je gelukkig in de meeste gevallen wel helpen om ontspannen te kunnen zijn bij het vertrek en als het baasje van huis is. Welke tijd ‘alleen thuis’ haalbaar is, is voor elke hond anders, elke hond en elke situatie is tenslotte uniek. Daarom is een algemeen trainingsschema voor honden met verlatingsangst geen goede optie.
Je kunt online trainingsschema’s vinden, maar hierbij wordt niet gekeken naar wat een individuele hond aankan. Het gevaar van deze trainingsschema’s is dat je een enorme terugval krijgt omdat je over de grens van de hond bent gegaan. Veel trainingsschema’s gaan in te grote stappen. Juist bij verlatingsangst is heel nauwkeurig kijken naar elke individuele hond belangrijk.
Belangrijk te weten is dat de tijdsduur van het alleen thuis kunnen zijn uiteindelijk niet is waar het om gaat in training van een hond met verlatingsangst. Het gaat om het opbouwen van vertrouwen dat jij weer terugkomt! Het kijken naar de unieke hond is van essentieel belang. Een opbouwschema zoals we dat op internet kunnen vinden werkt voor maar heel weinig honden, juist omdat het niet is afgestemd op de individuele hond.
Heb je vragen of wil je meer weten? Neem dan deel aan een gratis online vragenuurtje of vul het contactformulier in op de website van Pipilou Helpt. Miranda is een gespecialiseerd en gediplomeerd verlatingsangstdeskundige voor honden. Je leest op de website meer over een vrijblijvend consult met proeftraining, individuele begeleiding via een traject of de groepscursus ‘de eerste stappen om je hond te helpen bij verlatingsangst’.
Kan een hond ineens verlatingsangst krijgen?
Er zijn honden die ineens verlatingsangst krijgen, maar dit heeft vaak een oorzaak. Bij honden die opeens last van verlatingsangst krijgen komt dit vaak omdat de hond lichamelijk iets mankeert en bijvoorbeeld pijn heeft (en hierdoor slechter tegen prikkels kan en behoefte heeft aan nabijheid) of omdat de hond geschrokken is van iets terwijl hij alleen thuis was.
Wanneer een hond pijn heeft is de kans op verlatingsangst groot. Niet alleen mensen, maar ook honden, hebben behoefte aan nabijheid. Op het moment dat een hond pijn heeft en alleen is, dan kan de pijn ondragelijk worden. Bij mensen is dit ook zo: wanneer er iemand bij je is die je steunt kunnen mensen vaak een stuk beter tegen pijn. Pijn wordt vaak erg onderschat bij honden, omdat ze het bijna niet laten merken. Pijn laten merken betekent dat je zwakker bent en dus ook kans hebt om aangevallen te worden.
Wij adviseren altijd om een hond met verlatingsangst te laten checken bij een dierenarts én een fysiotherapeut of chiropractor. Een hondenfysiotherapeut of hondenchiropractor gaat het hele lichaam af en neemt hier ruim (60 minuten) de tijd voor, waardoor hij een goed beeld krijgt van pijnlijke plekken en blokkades in het lichaam.
Sommige honden krijgen ineens verlatingsangst omdat ze geschrokken zijn op het moment dat ze alleen zijn. Er is bijvoorbeeld vuurwerk afgestoken, er was onweer of bliksem, misschien reed er wel een motor of auto heel luid door de straat of hebben de buren in de muur geboord terwijl de hond alleen thuis was. Sommige honden zijn hier heel gevoelig voor en hebben op deze momenten steun nodig. Als een hond hierdoor zo erg geschrokken is kan het gebeuren dat een hond niet meer alleen thuis wil blijven uit angst dat het opnieuw gebeurd.
-
Yakstaven (hypoallergeen) – Traditioneel & Origineel uit de Himalaya
€4.50 – €29.50 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Koffieboomwortel (koffiehout kauwwortel) voor honden
€9.95 – €15.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Harde kauwsnack – Hertenkophuid A-kwaliteit
€12.95 – €23.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Aanbieding!
Harde kauwsnack – Paardenkophuid A-kwaliteit
€9.95 – €18.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina
Verlatingsangst hond op latere leeftijd
Kan jouw oude hond niet meer alleen zijn? Een hond op latere leeftijd verlatingsangst ontwikkelen. Ook als hij vroeger wél goed alleen kon zijn, kan dit bij het ouder worden ‘opeens’ ontstaan. Dat komt omdat verlatingsangst bij oudere honden vaak samengaat met lichamelijke of mentale problemen die ontwikkelen bij het ouder worden. Sommige honden worden hierdoor in het algemeen angstiger naarmate ze ouder worden.
Vaak brengt het ouder worden fysieke en/of mentale uitdagingen met zich mee. Honden die zonder deze klachten prima alleen kunnen zijn, kunnen heel anders reageren met deze klachten. Ze kunnen zich angstig gaan voelen of onzeker. Door de klachten kan het gevoel van veiligheid verminderen en kunnen ze het gevoel van controle verliezen. Deze factoren spelen een grote rol in het ontspannen alleen thuis kunnen zijn en de ontwikkeling van verlatingsangst bij de oudere hond.
Veel honden gaan naarmate ze ouder worden slechter zien en/of horen, dit zorgt ervoor dat een hond een minder gevoel van controle en overzicht heeft. Met dit verlies wordt het ook moeilijker om alleen te zijn. De honden voelen zich (en zijn ook vaak) afhankelijker van hun baasje of voelen zich zo. Ze kunnen angstiger zijn door het vermindering of gebrek aan zicht of gehoor. Dat maakt dat ze de nabijheid van het baasje harder nodig hebben dan voorheen en het gemis dan ook groter is. Hierdoor kan een vorm van verlatingsangst ontstaan.
Wat te doen bij verlatingsangst oude hond?
Als jouw oudere hond niet meer alleen kan zijn en verlatingsangst zijn kan je een aantal dingen doen. Wat heel erg belangrijk is, is dat als je onrust opmerkt bij de hond dat je de hond medisch laat onderzoeken, naast een check bij de dierenarts ook een bezoek aan de dierenosteopaat of dierenfysio. De dierenarts kijkt naar het algemene beeld en de dierenosteopaat/fysio zijn specialisten in onder andere het bewegingsgestel.
Rekening houden met de klachten en de fysieke en/of mentale achteruitgang maakt dat het empathisch is en daarmee fijn voor de hond als hij minder alleen hoeft te zijn. Zelf meer bij de hond zijn, een betrouwbare en begripvolle oppas of een andere vorm van opvang kan uitkomst bieden en erg helpend zijn voor je hond.
Je kunt je hond ondersteunen door middel van supplementen, denk bijvoorbeeld aan de minder angst- en stressmix of Choline. Choline is speciaal ontwikkeld voor honden die o.a. door dementie(klachten) minder goed alleen kunnen zijn.
Verlatingsangst hond medicatie
Is medicatie de oplossing voor een hond met verlatingsangst?
Het is beste een veelgehoorde opmerking: “dan geef je hem toch gewoon medicatie”. De keuze voor medicatie moet niet ondoordacht genomen worden. Een dierenarts kan een hond gedragsmedicatie voorschrijven wanneer er sprake is van (verlatings)angst. Medicatie die het gedrag van je hond beïnvloedt, kan helpend zijn bij het leren en/of regulatie van stress, maar er bestaan geen wonderpillen. Ook moet er rekening worden gehouden met eventuele bijwerkingen. Daarnaast is het belangrijk dat er altijd aan de oorzaak gewerkt moet worden worden en dit doet medicatie niet.
Veelal zijn baasjes op zoek naar een oplossing voor hun ‘probleem’. Maar het geven van medicatie alleen is zeker niet de oplossing. Naast medicatie moet er altijd gewerkt worden aan het gedrag met een gespecialiseerde en gecertificeerde hondencoach. Deze zal (in overleg en altijd in samenwerking met de dierenarts) het gedrag en effect monitoren.
De start om je hond te ondersteunen zal altijd moeten zijn met natuurlijke supplementen, deze zijn (over het algemeen genomen en volgens de bijsluiter gebruikt) niet belastend voor de hond en gedragsmedicatie kan dit wel zijn. Er kan sprake zijn van bijwerkingen en verandering van de hond op fysiek en mentaal vlak.
Gedragsmedicatie wordt voorgeschreven in gevallen dat de natuurlijke vormen van ondersteuning de hond niet voldoende ondersteunen en het voorschrijven ervan moet altijd gebeuren door een bevoegde (gedrags)dierenarts.
Hond heeft verlatingsangst na vakantie
Honden kunnen na een vakantie zeker last krijgen van verlatingsangst. Voor veel honden is het moeilijk als na een vakantieperiode het moment aanbreekt dat zijn mensen (waar hij zo aan gehecht is) weer allemaal het huis verlaten. Honden zijn sociale dieren en zijn het liefst samen met hun groep. Soms is de hond bij oppas /naar opvang geweest.
Ook als een hond vroeger verlatingsangst heeft gehad is dit altijd een periode die toch extra spannend is. Voor honden die (vlak) na hun verlatingsangsttraining geleerd hebben ontspannen alleen thuis te zijn, is het toch vaak ook nog weer even moeilijk. Daarom is het belangrijk om het makkelijk te maken voor je hond door het alleen zijn weer rustig op te bouwen in kleine stapjes. Dit ondanks dat de hond vóór de vakantie makkelijk een bepaalde tijd alleen kon zijn, wil je te snel, dan gaat het vaak mis.
Door de voorspelbaarheid en het ritme van regelmatig alleen zijn blijft het gevoel dat het ‘oké’ is om alleen thuis te zijn behouden. Als dit gevoel wegebt door tijd in vakantie of vanuit een andere situatie, dan mag de hond weer even een herinnering krijgen aan dit goede gevoel. Want het spreekwoord gaat hier zeker op: ‘if you don’t use it ,you lose it’. Met andere woorden: als je het niet blijft gebruiken dan verlies je het.
-
Kalmerende & Rustgevende Snoepjes voor Honden
€4.95 – €69.50 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Algenolie voor Honden (Plantaardig & Hoge Concentratie Omega-3)
€29.95 In winkelmand -
Organimal – Multivitamine (Hond)
€21.95 – €36.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Paws & Patch gedroogde Groenten & Fruit voor Honden
€8.95 – €14.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina
Hond met verlatingsangst laten inslapen
Moet je een hond met verlatingsangst laten inslapen? Helaas is het zo dat baasjes soms geen uitweg meer zien en besluiten dat de hond niet langer bij ze mag zijn en dat ze hem willen inslapen. De verlatingsangst mag nooit een reden zijn tot inslapen bij een verder mentale en fysieke hond. Een dierenarts zal dit verzoek in zo’n geval dan ook niet uitvoeren als hij/zij zich aan de ethische code van het beroep zal houden.
Het samenleven met een hond met verlatingsangst eist vaak zijn tol van de baasjes en als het echt niet meer gaat dan is het goed om in gedachten te houden dat er altijd woonmogelijkheden te vinden waar de hond niet alleen hoeft te zijn. Er zijn diverse stichtingen die ondersteuning kunnen bieden in het herplaatsen als er echt geen andere optie meer is.
Het welzijn van de hond moet altijd voorop staan. Een hond kiest er niet voor om bij het baasje te gaan wonen, die verantwoordelijkheid en keuze ligt in vrijwel alle gevallen geheel bij het baasje. Het is naar mijn mening dan ook de verantwoordelijkheid van het baasje om een welzijnsgerichte nieuwe woonoplossing te vinden voor de hond. Hier valt de hond inslapen omdat hij last heeft van verlatingsangst niet onder.
Wat helpt echt bij verlatingsangst hond?
Er zijn heel veel tips en adviezen te vinden op internet of gegeven door opgeleide of ‘ervaringsdeskundigen’. Veel van deze adviezen hebben ooit wel eens iemand met een hond geholpen, toeval of bewezen, het kan allebei. Het enige wat écht helpt bij verlatingsangst is om de hond te helpen met een welzijnsgerichte aanpak die stress-, angst-, pijn- en dwangvrij zijn.
Als je op deze wijze met de hond gaat oefenen maakt je hond de grootste kans dat hij kan om leren gaan met het alleen zijn en daar geen negatieve emoties bij ervaart. Want dit is wat je wil: dat jouw hond zich helemaal oké voelt als hij alleen is. Daar helpt onderdrukking, correcties en straffen niet bij. Deze methodes helpen een hond niet om goed in zijn vel te zitten en geen angst en paniek te ervaren als jij er niet bent.
Omdat je zal moeten oefenen op het tempo van de hond en dat dit tempo vaak moeilijk te bepalen is door baasjes kan hulp uitkomst bieden. Een deskundige kan jou helpen met het bepalen van het unieke tempo van jouw hond, zodat de kans op een terugval minder groot is.
Verlatingsangst hond ‘s nachts
Bij sommige honden merk je ‘s nachts op dat ze verlatingsangst hebben, omdat je dan thuis bent en opmerkt dat jouw hond onrustig is. Veel honden die ‘s nachts last hebben van verlatingsangst, hebben dit ook overdag, alleen valt dit minder op. Een hond die ‘s nachts verlatingsangst heeft, ervaart een grote impact op de gezondheid en het welbevinden. Dit komt omdat de kwaliteit en hoeveelheid slaap aanzienlijk minder is.
Veel honden met verlatingsangst hebben het ‘s nachts moeilijk. Honden zijn van nature sociale slapers, zij slapen graag in de buurt van (leden van) de groep waar ze mee samenleven. Als de hond zich geïsoleerd voelt, zal de kwaliteit van slaap aanmerkelijk minder zijn. Net als bij ons mensen is juist de kwaliteit van slaap zeer belangrijk.
In een slaap van goede kwaliteit worden ervaringen verwerkt en krijgen lichaam en brein de mogelijkheid om te herstellen. Als de hond zich niet veilig voelt als hij alleen is, dan zal hij geen goede kwaliteit slaap genieten, met alle gevolgen van dien. Denk maar eens aan hoe je jezelf voelt als je een paar nachten weinig slaap hebt gehad of de kwaliteit van je slaap niet optimaal was.
Met minder goede slaap kan je minder incasseren en voelt je sneller angstig en/of onzeker. Dit is voor de honden precies hetzelfde en kan bij verlatingsangst zorgen voor een vicieuze cirkel. Door slechte slaap kan een hond met verlatingsangst heftigere klachten ervaren, en hierdoor weer slechter slapen. Door het slechte slapen voelt hij zich weer angstiger en kan hij minder goed alleen zijn, waardoor hij ook weer slecht slaapt.
Als jouw hond ‘s nachts verlatingsangst heeft dan is het advies om je hond in dezelfde ruimte te laten slapen als jij, dan voelt hij zich veel veiliger en zal beter tot rust komen.
Overigens is het meestal niet zo dat honden alleen verlatingsangst in de nacht hebben, het is het moment dat de baasjes thuis zijn en door de stilte geluiden opvallen. Vaak hebben deze honden het ook overdag erg moeilijk en is dat op de camera te zien of te horen. Heb je deze nog niet, schaf hem dan zeker aan, dan kun je je hond echt goed monitoren en kun je zien hoe jouw hond het alleen zijn overdag ervaart!
Kan een hond met verlatingsangst alleen slapen?
Honden zijn sociale dieren. Kijk maar eens naar een nest puppy’s, je kunt soms kop niet van kont onderscheiden, ze liggen allemaal op of onder elkaar. Lekker dicht tegen elkaar aan, warm, veilig en geborgen.
Dit warme veilige en geborgen gevoel is ook een behoefte van de jonge en volwassen hond. In de loop van het opgroeien ontstaat er iets meer behoefte aan afstand, maar in dezelfde ruimte slapen als de rest van de groep is wat honden het liefste doen. Er zijn enkele honden die liever wat meer ruimte hebben en uit eigen keuze in een andere ruimte slapen, maar dit komt bij honden met verlatingsangst niet voor.
Een hond met verlatingsangst zou in hele kleine stappen alleen kunnen leren slapen, maar als je weet dat jouw hond het liefste bij jou in dezelfde ruimte of verdieping is, waarom zou je daar dan niet tegemoet komen? Je hond hoeft echt niet per se bij je in bed, hoewel de meeste honden dat heerlijk zouden vinden. Alleen al slapen in jouw buurt, dan kom je goed tegemoet aan zijn basisbehoeften, het sociale slapen. Dicht bij de groep, voor een gevoel van veiligheid en geborgenheid.
Honden horen ook overdag behoorlijk wat te slapen, honden met verlatingsangst hebben hier vaak moeite mee en zijn veelal alert. Als de hond er vertrouwen in heeft dat je niet zomaar weggaat, dan kan het ‘alert zijn’ verminderen en kan hij meer en dieper gaan slapen.
Het blaffen van een hond met verlatingsangst
Blaft een hond met verlatingsangst altijd? Het meest gehoorde kenmerk van verlatingsangst is wel blaffen, letterlijk en figuurlijk. Er zijn heel veel meer signalen die aan kunnen duiden dat de hond het (zeer) moeilijk heeft. Veel van deze signalen vallen niet op als het huis afgesloten is en de hond lijdt in stilte. De signalen die je zou kunnen zien of horen lees je in de alinea: “welke stresssignalen kan een hond met verlatingsangst laten zien”.
Nu weer even terug naar het blaffen.
Blaffen bij verlatingsangst komt veel voor en is in ieder geval wel een signaal wat baasjes én buren opvalt. De blaf die honden laten horen kan variëren van korte blaffen op elkaar volgend tot een blaf die lang aanhoudt, dan een moment van pauze en weer gevolgd door een lange blaf. De blaf kan ook overgaan in een huil of het kan ‘joelen’ worden zoals mensen soms omschrijven. Wat voor blaf de hond laat horen, is afhankelijk van diverse factoren zoals de staat van ‘zijn’, vanuit welke emotie de hond blaft, het ras, enz.
We mogen stellen dat alle vormen van geluid maken zoals blaffen ons veel kunnen vertellen over de emotie(s) die de hond ervaart. Honden geven met een blaf aan dat er iets is. Als de hond blaft bij het vertrek of als hij alleen thuis is dan is er sprake van stress die over kan gaan in paniek. We spreken dan echt van verlatingsangst en hier zul je je hond in moeten gaan ondersteunen.
Het laten blaffen is absoluut geen optie als je welzijnsgericht met je hond om wil gaan. Omdat er een grote mate van stress is ontstaan is het voor de hond niet mogelijk actief iets nieuws te leren. Het brein is inmiddels in de overlevingsmodus gegaan door de hoge mate van stress en er is geen mogelijkheid meer tot leren.
Daarom zal het teruggaan als je hond blaft ook niet het effect hebben waar veel mensen voor waarschuwen… Dat hij zou zogenaamd leren dat je terugkomt als ie blaft en hij dan zijn zin krijgt, waardoor hij alleen maar meer zou gaan blaffen. Jij zou alleen terug mogen komen als de hond stil is. Dit is een fabeltje en absoluut niet waar. Er is bij verlatingsangst sprake van zoveel stress dat de hond alleen maar leert dat hij zich verschrikkelijk voelt als jij weg bent en wegblijft.
Wat we de hond willen leren is dat je altijd terugkomt. En als de hond blaft omdat je het niet goed hebt ingeschat, dan beperkt je dat ellendige gevoel in ieder geval en stel je hem juist gerust door er weer te zijn. Zo borg je eerder het veilige gevoel dan dat je de hond het “verkeerd” leert zoals veel mensen denken.
Wees dus niet bang dat jouw hond leert dat hij zijn zin krijgt als je terug gaat als jouw hond blaft. Honden zijn daar helemaal niet mee bezig. Ze zijn bezig met zich veilig voelen. Daarom is een goede verlatingsangst training waarbij je deze triggers voorkomt zo belangrijk. Zo doet jouw hond positieve ervaringen op waarbij hij leert dat hij veilig en oké is als jij weg bent.
Meer leren over hondengedrag?
Wil je meer lezen over het begeleiden van honden en hondengedrag? In mijn boek: ” Je hond liefdevol opvoeden en begeleiden” staan allerlei nuttige en handige informatie geschreven volgens de nieuwste inzichten. Omdat jij dit blog gelezen hebt, kun je mijn boek bestellen zonder verzendkosten! Gebruik hiervoor de kortingscode “Kortingliefdevol”.
___________________________________________
Heb jij iets gehad aan dit blog? Laat ons weten of je wat geleerd hebt en of het jou en je hond heeft geholpen. Laat het weten in een reactie!
___________________________________________
Delen van dit blog (de link) mag voor niet-commerciële doeleinden, maar alleen als de juiste bronvermelding erbij wordt zet (een link die doorlinkt naar dit blog en onze website). Voor commerciële websites is het gebruiken van de tekst door middel van kopiëren/plakken van de tekst; of tekst op een of andere manier overnemen; en/of foto’s kopiëren en gebruiken niet toegestaan en maakt inbreuk op auteursrecht. Neem bij twijfel contact met ons op.
Bekijk ook de Facebookpagina en de Instagram van Dierenoppas Amersfoort!
Benieuwd naar andere hondenblogs?
[BLOG] Wat jij nog niet wist over het wandelen met een lange riem!
[BLOG] Maar dat hoort toch zo? Snuffelbehoefte van de hond
[BLOG] Honden en tennisballen, is het wel zo natuurlijk en gezond?
[BLOG] Je puppy laten janken en piepen (in de bench), is dat wel goed?
-
Aanbieding!
Poster Honden vuurwerk-vrij uur (Oudejaarsdag)
Oorspronkelijke prijs was: €3.95.€3.45Huidige prijs is: €3.45. Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Kalmerende & Rustgevende Snoepjes voor Honden
€4.95 – €69.50 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
Kruiden voor Honden (Angst & Stress, Teken & Wormen, Darmen etc.)
€15.95 – €19.95 Opties selecteren Dit product heeft meerdere variaties. Deze optie kan gekozen worden op de productpagina -
BioRon Moringa Hond (Wonderboom, Rust & Ontspanning)
€20.95 In winkelmand